De zaak in het kort
Een 91-jarige vrouw gaf in 2022 een goede bekende een bankvolmacht. Deze goede bekende hielp haar jarenlang met mantelzorg én praktische zaken, waaronder het doen van boodschappen en het opnemen van contant geld.
Na haar overlijden vond de familie dat er te veel geld was opgenomen en gepind, en eisten zij dat de gevolmachtigde tot in detail zou verantwoorden wat er met het geld was gebeurd. Ze spraken zelfs van misbruik van omstandigheden.

Het oordeel van de rechtbank
Onder verwijzing naar uitspraken van de Hoge Raad oordeelt de rechtbank dat “een verplichting tot het doen van rekening en verantwoording kan worden aangenomen als tussen partijen een rechtsverhouding bestaat of heeft bestaan krachtens welke de één jegens de ander verplicht is om zich omtrent de behoorlijkheid van enig vermogensrechtelijk beleid te verantwoorden.”

Teneinde vast te kunnen stellen of een dergelijke verhouding bestaat of heeft bestaan baseert de rechtbank zich ook weer op uitspraken van de Hoge Raad en merkt de rechtbank op dat “een zodanige verhouding kan voortvloeien uit de wet, een rechtshandeling of ongeschreven recht.”

De rechtbank ‘legt’ vervolgens alle aangevoerde feiten en omstandigheden tegen de door de Hoge Raad geformuleerde lat en overweegt in deze zaak:

• Geen standaardplicht: het enkele feit dat iemand een volmacht heeft, betekent nog niet dat hij achteraf alles moet verantwoorden aan de erfgenamen.
• Wilsbekwaamheid telt mee: als de volmachtgever bij leven wilsbekwaam was en geen reden zag om verantwoording te vragen, kunnen de erfgenamen dit achteraf ook niet doen.
• Geen bewijs van misbruik: de enkele omstandigheid dat grote delen van de administratie ontbraken en de rest van de administratie een puinhoop was is niet voldoende om misbruik van omstandigheden aan te nemen. Ook het feit dat de gevolmachtigde veel deed voor de overledene betekent niet dat er sprake is geweest van een zodanige afhankelijkheidsrelatie dat de overledene geen rekening en verantwoording heeft kunnen of durven vragen, zodat ook dit geen misbruik van omstandigheden oplevert.

De uitkomst
De rechter wees de vordering van de erfgenamen af. Er hoefde géén extra rekening en verantwoording te worden afgelegd. Ook was er geen sprake van ongerechtvaardigde verrijking of onrechtmatig handelen.

Waarom is dit belangrijk?
Deze uitspraak laat zien dat erfgenamen niet zomaar rekening en verantwoording kunnen opeisen als iemand bij leven met een volmacht handelde. De kernvragen zijn:

1. Was de volmachtgever nog wilsbekwaam?
2. Was er een duidelijke afspraak over verantwoording?
3. Is er bewijs van ongewone of onverklaarbare transacties?

Praktisch advies
Voor wie een volmacht krijgt:

• Leg uitgaven vast, ook als er vertrouwen is, om latere discussies te voorkomen.
• Maak duidelijke afspraken over hoe en wanneer je verantwoording aflegt.

Voor families en erfgenamen:

• Kom tijdig in gesprek over financiële afspraken, liefst vóórdat iemand handelingsonbekwaam wordt.
• Twijfel? Vraag bij leven om inzicht, zodat discussies achteraf voorkomen worden.

Slot
Rekening en verantwoording is geen automatisch recht van erfgenamen. De rechter kijkt altijd naar de context, de wilsbekwaamheid van de overledene, het vertrouwen en de gewoontes. En zoals deze zaak laat zien: zonder bewijs van misbruik is er vaak weinig grond om achteraf alsnog in de financiële keuken te kijken.

Mocht je vragen hebben? Neem dan gerust contact op met onze deskundigen.

Chantal Lemmens

Chantal Lemmens, advocaat bij Claassen Advocaten, is gespecialiseerd in echtscheidings- en erfrechtzaken. Met vastberadenheid en een sportieve instelling streeft ze naar de beste oplossingen voor haar cliënten, zowel juridisch als emotioneel. Ze hecht waarde aan een benadering, waarbij menselijkheid centraal staat. Chantal gelooft in respect voor haar cliënten, en ze zet zich in voor open communicatie en duidelijkheid. Haar doel is om samen met haar cliënten een bevredigende en duurzame oplossing te vinden, waarmee ze verder kunnen in het leven.